Η αντιστάθμιση του άνθρακα (carbon offsetting) είναι ένας μηχανισμός που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια επιχείρηση για να αντισταθμίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που παράγει και να μειώσει το ανθρακικό της αποτύπωμα. Η αντιστάθμιση αυτή γίνεται με τη χρηματοδότηση έργων που είτε αφορούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ή στην απορρόφηση τους από την ατμόσφαιρα.
Συγκεκριμένα, μια επιχείρηση μπορεί να αγοράσει πιστώσεις άνθρακα (carbon credits), από διεθνείς διαμεσολαβητές και διαδικτυακές πλατφόρμες, όπου μια πίστωση άνθρακα ισοδυναμεί με έναν μετρικό τόνο μειωμένου ή δεσμευμένου διοξειδίου του άνθρακα (CO2), από το έργο που χρηματοδοτεί μέσω αυτού του μηχανισμού.
Στην αγορά του άνθρακα υπάρχουν δύο τρόποι για να συμμετάσχει μια επιχείρηση. Ο πρώτος σχετίζεται με τον φόρο του άνθρακα ή το σύστημα εμπορίας-ανταλλαγής εκπομπών και θεωρείται αγορά συμμόρφωσης. Η δεύτερη επιλογή είναι εθελοντική, δηλαδή κάποιες επιχειρήσεις δεν υποχρεούνται να μπουν σε τέτοια διαδικασία, αλλά επιλέγουν να συμμετάσχουν εθελοντικά με σκοπό να αναλάβουν την ευθύνη των εκπομπών τους και να ανεβάσουν την αξία τους προς τους προμηθευτές.
Παρακάτω θα αναφέρουμε κάποια είδη έργων που σχετίζονται με την αντιστάθμιση άνθρακα.
Αποκατάσταση δασών & Δενδροφύτευση
Αποκατάσταση υγροβιότοπων - τυρφώνων
Μετατροπή αποβλήτων σε ενέργεια
Κοινοτικά έργα
Ας πάρουμε κάποια παραδείγματα και ας εξετάσουμε πως ακριβώς γίνεται η αντιστάθμιση του άνθρακα.
Στην πρώτη περίπτωση, μια επιχείρηση μπορεί να κερδίσει πιστώσεις άνθρακα αν χρηματοδοτήσει έργα που σχετίζονται με τη φύτευση δένδρων. Τα δένδρα καθώς αναπτύσσονται μετατρέπουν το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) σε σταθερό άνθρακα που αποθηκεύεται στους κορμούς και τις ρίζες τους. Επομένως υπάρχει απορρόφηση CO2 από την ατμόσφαιρα και η επιχείρηση μπορεί να αντισταθμίσει αυτή την ποσότητα με την ίδια ποσότητα CO2 που εκπέμπει στην ατμόσφαιρα.
Μια άλλη περίπτωση είναι η αποκατάσταση υγροβιότοπων-τυρφώνων, οι οποίοι όταν βρίσκονται σε υποβαθμισμένη κατάσταση (χαμηλή ποιότητα νερού, αφαίρεση βλάστησης, διάβρωση εδάφους) απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες CO2 . Έργα που σχετίζονται με την αποκατάσταση τους βοηθάνε στην αποφυγή απελευθέρωσης πολλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (CO2, CH4), στη δημιουργία πιστώσεων άνθρακα και επομένως γίνεται αντιστάθμιση των εκπομπών μιας επιχείρησης με τις εκπομπές που αποφεύγονται.
Μια τελευταία περίπτωση αφορά στα έργα που πραγματοποιούνται σε μικρές κοινωνίες, συνήθως στις αναπτυσσόμενες χώρες, και σχετίζονται με τη γενικότερη ανάπτυξη και βιωσιμότητά τους. Μεγάλες επιχειρήσεις χρηματοδοτούν έργα που έχουν ως αποτέλεσμα την προσφορά ενεργειακά αποδοτικών μεθόδων και τεχνολογιών σε αυτές τις κοινότητες, σε τομείς όπως η μαγειρική, η μετακίνηση και οι κατασκευές. Αυτές οι νέες πράσινες τεχνολογίες θα βοηθήσουν τις κοινότητες να ξεπεράσουν παλιές και επιβαρυντικές προς το περιβάλλον μεθόδους.
Με τον μηχανισμό αντιστάθμισης άνθρακα μια επιχείρηση μπορεί να πετύχει μέρος του στόχου της για ουδέτερο μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα ως το 2050. Υπάρχουν όμως θολά σημεία σε αυτή τη λύση;
Με τους παραπάνω τρόπους μια επιχείρηση είναι ικανή να πετύχει μέρος του στόχου της για το ουδέτερο-μηδενικό ισοζύγιο άνθρακα έως το 2050. Επομένως, μια επιχείρηση παράλληλα με τη μείωση των εκπομπών της στην ατμόσφαιρα, θα μπορεί να ισοσταθμίσει και να θεωρηθεί μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα, με τις χρηματοδοτήσεις στα προαναφερθέντα προγράμματα.
Ποια είναι όμως τα θολά σημεία σε αυτή την λύση;
Υπάρχει μεγάλη δυσκολία και αμφιβολία στον τρόπο υπολογισμού της ποσότητας του άνθρακα που απορροφάται από την ατμόσφαιρα ή που μειώνεται κατά την απελευθέρωσή του, ώστε να υπάρχει ακριβής αντιστάθμιση με συγκεκριμένη ποσότητα άνθρακα από τις εκπομπές μιας επιχείρησης. Παρ ’όλα αυτά υπάρχουν νέες τεχνολογίες και μέθοδοι που όλο και βελτιώνουν και κάνουν πιο ακριβείς τις μετρήσεις αυτές.
Στα προγράμματα που αφορούν δενδροφυτεύσεις είναι εύστοχο να αναλογιστεί κανείς ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια (πιθανότατα αργότερα από το 2050) για να δεσμευτούν οι ποσότητες CO2 που υπόσχεται ένα σύστημα αντιστάθμισης του άνθρακα. Χρειάζεται μεγάλος αριθμός δένδρων και μετέπειτα προστασίας τους για να αντισταθμιστεί μια σχετικά μικρή ποσότητα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Πολλά από τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν για τις αντισταθμίσεις του άνθρακα απέτυχαν να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, είτε λόγω αποτυχίας του προγράμματος από ελλιπή προστασία και διατήρηση των νέων δασών ή των αποκατεστημένων υγροβιότοπων, από αποψίλωση των δασών αυτών και από τερματισμό του προγράμματος για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Αλλά και λόγω φυσικών παραγόντων όπως οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές και οι ασθένειες των δέντρων.
Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο ή νομοθεσία που να αφορά τις πιστώσεις του άνθρακα και να προτείνει ποιοτικά πρότυπα στα έργα-προγράμματα αντιστάθμισης. Η αγορά αντιστάθμισης είναι ακόμα πολύ αδιαφανής χωρίς τυποποίηση. Η Πρωτοβουλία Επιστημονικών Τεκμηριωμένων Στόχων (Science Based Targets initiative-SBTi) είναι στη διαδικασία δημιουργίας τέτοιων προτύπων για τα αντισταθμιστικά προϊόντα, ώστε να συμβαδίζουν με τα πλαίσια για τους στόχους του καθαρού μηδενισμού του άνθρακα.
Πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου επιχειρήσεις, που βασίζονται καθαρά στην καύση ορυκτών καυσίμων, δεν πραγματοποιούν άλλες διαδικασίες μείωσης των εκπομπών τους, παρά μόνο αγοράζουν πιστώσεις άνθρακα και χρηματοδοτούν έργα που μπορεί να καταλήξουν σε περιπτώσεις greenwashing. Έτσι μεγαλώνει το χάσμα των λίγων πλούσιων που εκπέμπουν τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου και συνεχίζουν να τα εκπέμπουν, και των πολλών κατοίκων των λιγότερων ανεπτυγμένων χωρών. Που ναι μεν όλα αυτά τα προγράμματα υλοποιούνται στις χώρες τους, αλλά δέχονται και τις πιο αρνητικές επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, όπως φυσικές καταστροφές και αφιλόξενες κλιματικές συνθήκες.
Η αντιστάθμιση άνθρακα απαιτεί αλλαγή τρόπου σκέψης. Προτεραιότητα από τις επιχειρήσεις πρέπει να δοθεί σε δράσεις που αφορούν τις δικές τους δραστηριότητες με την υιοθέτηση καινοτόμων τεχνολογιών και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στη συνέχεια σε δράσεις σε περιοχές εκτός του δικού τους περιβάλλοντος δραστηριοτήτων.
Φυσικά η λύση δεν βρίσκεται στην απαγόρευση τέτοιων προγραμμάτων αλλά στην αλλαγή του τρόπου σκέψης. Οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν σαν προτεραιότητα να μειώσουν το ατομικό τους ανθρακικό αποτύπωμα με δράσεις και αλλαγές διαδικασιών μέσα στην ίδια την επιχείρησή τους. Αρχικά, πρέπει να επενδύσουν σε καινοτόμες τεχνολογίες που αφορούν στην άμεση απομάκρυνση του CO2 από την ατμόσφαιρα, σε όλες τις δραστηριότητες τους και σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τους. Στη συνέχεια θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν όλες τις συμβατικές πηγές ενέργειας με ανανεώσιμες πηγές και να επικεντρωθούν στην ενεργειακή απόδοση των εξοπλισμών και των εγκαταστάσεών τους. Και σαν τελευταία λύση να ασχοληθούνε με τη δέσμευση του άνθρακα μέσω προγραμμάτων που υλοποιούνται σε περιοχές που βρίσκονται εκτός των περιοχών δραστηριοτήτων τους.
Στην E-ON Integration στα πλαίσια επαύξησης των εφαρμογών μας, παρακολουθούμε στενά τις εξελίξεις και τις νέες τεχνολογίες που σχετίζονται με έργα και δράσεις μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Οι πληροφορίες αυτές, οι οποίες συνήθως προέρχονται από εξωτερικές βάσεις δεδομένων, συνδυάζονται με τα εσωτερικά δεδομένα μιας επιχείρησης και μέσω των μεθοδολογιών που έχουμε αναπτύξει στα cloud εργαλεία μας, μπορούν να εκτιμηθούν κίνδυνοι, ευκαιρίες και άλλοι δείκτες απόδοσης που απορρέουν από την κλιματική κρίση. Όλες οι πληροφορίες που σχετίζονται με την ποσότητα των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου, τις ενέργειες μείωσης τους και τους στόχους της κάθε επιχείρησης, παρουσιάζονται με τρόπο σαφή και διαδραστικό. Με τον τρόπο αυτό ο ενδιαφερόμενος φορέας έχει όλη την απαραίτητη πληροφόρηση όσον αφορά τη βιωσιμότητα του ώστε να προχωρήσει στη χάραξη της στρατηγικής του και στην επίτευξη των στόχων του.