Μία από τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, είναι η μεταβολή της παγκόσμιας μέσης στάθμης της θάλασσας η οποία συμβαίνει κυρίως λόγω δύο παραγόντων. Πρώτον, οι παγετώνες και τα στρώματα πάγου της στεριάς παγκοσμίως λιώνουν και προσθέτουν νερό στον ωκεανό. Δεύτερον, ο όγκος του ωκεανού διευρύνεται καθώς το νερό θερμαίνεται.
Η Ελλάδα έχει ακτογραμμή 13.676 χιλιόμετρα και ένα μεγάλο ποσοστό του συνόλου των Ελλήνων ζει σε απόσταση έως και 2 χλμ. από την ακτή. Επιπλέον, πολλές επαγγελματικές δραστηριότητες τοποθετούνται σε παράκτιες περιοχές. Για παράδειγμα, ναυτιλιακές εταιρείες, βιομηχανίες, ξενοδοχεία και άλλες τουριστικές εγκαταστάσεις. Με αυτά τα δεδομένα και μόνο μπορεί κανείς να φανταστεί τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει η αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας στην οικονομία της χώρας αλλά και στην ασφάλεια των κατοίκων της.
H αύξηση της μέσης στάθμης στη Μεσόγειο μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στην οικονομία αλλά και στην ασφάλεια των κατοίκων στην Ελλάδα
Όσον αφορά στους κινδύνους, η συνεχής αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης πλημμυρών στις παράκτιες περιοχές, και μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διάβρωση της ακτογραμμής και σε διείσδυση σημαντικής ποσότητα αλμυρού νερού στους υδροφόρους ορίζοντες του γλυκού νερού, μολύνοντάς τους. Τα αρνητικά επακόλουθα αυτών είναι πολλά, όπως για παράδειγμα υλικές ζημιές σε δημόσιες υποδομές, σε εγκαταστάσεις βιομηχανιών και σε σπίτια, υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος αλλά και απώλεια ανθρώπινων ζωών.
Όλα τα παραπάνω μπορούν προφανώς να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη λειτουργία των επιχειρήσεων και του κρατικού μηχανισμού εν γένει. Για παράδειγμα, για πολλές επιχειρήσεις υπάρχει το οικονομικό ρίσκο λόγω των διαταραχών στην εφοδιαστική τους αλυσίδας που θα έχει επηρεαστεί από έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Επιπλέον, μεγάλο είναι το ρίσκο του να μειωθούν οι πελάτες μιας επιχείρησης λόγω της επικινδυνότητας, που υπάρχει στην περιοχή, για παράδειγμα περιπτώσεις διάβρωσης αλλά και πλημυρών λόγω των αυξανόμενων και μεγαλύτερων παλιρροιών.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (European Centre for Medium-Range Weather Forecasts- ECMWF ), μέχρι το 2100, η στάθμη της θάλασσας, στη Μεσόγειο, μπορεί να αυξηθεί κατά 90 εκατοστά πάνω από το επίπεδο του 2000, με τοπικές διακυμάνσεις έως και 10 εκατοστών.
Ας δούμε όμως πώς θα εξελιχθεί η μεταβολή της μέσης στάθμης της θάλασσας στην Ελλάδα. Να σημειωθεί ότι οι επιστήμονες δεν μπορούν πάντα να πουν εάν οι αλλαγές που βλέπουν σε μεταβλητές (επίπεδο στάθμης, θερμοκρασία, pH) της θάλασσας οφείλονται σε αλλαγές που συμβαίνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο ή λόγω των φυσικών κλιματικών διακυμάνσεων. Το να αποκωδικοποιηθεί μια αλλαγή που συμβαίνει σε ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα όπως είναι η θάλασσα, χρειάζονται πολλά χρόνια αναλύσεων και παρακολούθησης ώστε να σιγουρέψουν οι επιστήμονες ότι αυτή η αλλαγή σχετίζεται με έναν εξωτερικό παράγονται και όχι με τις διακυμάνσεις που συμβαίνουν στη θάλασσα κάθε συγκεκριμένη περίοδο ή με συγκεκριμένο μοτίβο. Γι’ αυτό το λόγο, η παρακάτω ανάλυση ασχολείται με τις μελλοντικές κλιματικές προσομοιώσεις από το 2040 και μετά, που είναι πιο ασφαλές να πουν οι επιστήμονες ότι οι αλλαγές συμβαίνουν λόγω κλιματικής αλλαγής.
Εικόνα 1. Μεταβολή της μέσης στάθμης της θάλασσας, σε μέτρα, στην Ελλάδα. Η περίοδος 2041-2070 παράχθηκε σύμφωνα με το σενάριο RCP 8.5. Πηγή πρωτογενών πληροφοριών από Copernicus-Water level change indicators for the European coast from 1977 to 2100 derived from climate projections.
Πηγή: Yan, K., Muis, S., Irazoqui, M., Verlaan, M., (2020): Water level change indicators for the European coast from 1977 to 2100 derived from climate projections. Copernicus Climate Change Service (C3S) Climate Data Store (CDS). (Accessed on 13-03-2023), 10.24381/cds.b6473cc1.
Επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων από E-ON INTEGRATION, 2023.
Σήμερα, με τις τρέχουσες κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις και με την έως τώρα επίδοση μας για το μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής, οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ακολουθούν το σενάριο RCP 8.5 (κακό σενάριο). Πρόκειται για ένα σενάριο υψηλών εκπομπών που υποθέτει υψηλή αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με σχετικά αργή αύξηση του εισοδήματος και με μέτριους ρυθμούς τεχνολογικής αλλαγής. Ως εκ τούτου, η μελλοντική προβολή τη μέσης στάθμης της θάλασσας, για το μεσοπρόθεσμο μέλλον (2041-2070), αναλύεται και παρουσιάζεται εδώ με βάση το σενάριο RCP 8.5.
Ο παραπάνω χάρτης, παρουσιάζει τη μεταβολή της μέσης στάθμης της θάλασσας, στην Ελλάδα, την περίοδο 2041 έως 2070, σε σχέση με την ιστορική περίοδο 1977 – 2005. Εξετάζοντας το χάρτη βλέπουμε ότι σε όλη την ελληνική θάλασσα θα υπάρξει αύξηση της μέσης στάθμης της. Η μεταβολή παρουσιάζει αυξανόμενη τάση από τον βορρά προς το νότο. Η μεγαλύτερη μεταβολή φαίνεται ότι θα υπάρξει στο Νότιο Αιγαίο και στο Κρητικό πέλαγος, όπου προβλέπεται αύξηση 31 εκατοστών, μέσα σε διάστημα 29 ετών. Σημαντικά λιμάνια της Κρήτης και της Πελοποννήσου πιθανόν θα έχουν να αντιμετωπίσουν το μεγαλύτερο ρίσκο για ύπαρξη αρνητικών επιπτώσεων.
Οι επιχειρήσεις οφείλουν να έχουν πλάνο χάραξης στρατηγικής και δημιουργίας ενεργειών προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων από την αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας.
Πώς μπορούν οι επιχειρήσεις να προσαρμοστούν σε αυτές τις αλλαγές;
Είναι σημαντικό και πλέον απαραίτητο οι επιχειρήσεις να έχουν πλάνο χάραξης στρατηγικής και δημιουργίας ενεργειών προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων της αύξησης της μέσης στάθμης της θάλασσας. Όλες οι επιχειρήσεις που τοποθετούνται κοντά σε παράκτιες χερσαίες ζώνες πρέπει να αναπτύξουν σχέδια για την βελτίωση και την αποκατάσταση αυτών των ιδιωτικών ακτών. Επιπλέον, στα σχέδια ανάπτυξης κεφαλαίων σημαντική είναι η ενσωμάτωση κλιματικών ρίσκων, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν την οικονομική σταθερότητα της επιχείρησης.
Οι επιχειρηματίες του κλάδου της θαλάσσιας (offshore) αιολικής ενέργειας, των λιμανιών, αυτοί που δραστηριοποιούνται κοντά σε παράκτιες ζώνες αλλά και αυτοί που η εφοδιαστική τους αλυσίδα επηρεάζεται από τις συνθήκες της θάλασσας, τους ενδιαφέρει να εξετάσουν τις επιπτώσεις του κλίματος σε 30 έως 50 χρόνια, διότι τόση είναι περίπου η διάρκεια ζωής των υποδομών τους. Επιπλέον, θα τους είναι χρήσιμο να συμβουλεύονται το χειρότερο δυνατό σενάριο, δηλαδή RCP8.5, για το σχεδιασμό, λειτουργία και συντήρηση, των υποδομών τους για να προετοιμαστούν κατάλληλα.
Παρακάτω παραθέτουμε παραδείγματα μέτρων για τη σωστή πρόληψη και αντιμετώπιση της μεταβολής της μέσης στάθμης της θάλασσας και την πιθανότητα πλημμυρών.
1. Κατασκευή νέων υποδομών προστασίας - Χρήση hard shoreline και soft shoreline σύστημα προστασίας από διάβρωση νερού και πλημμύρας: Η κατασκευή αντιπλημμυρικών φραγμάτων και αναχωμάτων θα προστατεύσουν τις ιδιοκτησίες και τις υποδομές από διάβρωση ή τουλάχιστον θα μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες των υδάτων από πλημμύρες. Υπάρχουν δύο βασικά συστήματα, το hard shoreline που αφορά σε βαριές κατασκευές διαφραγμάτων, θαλάσσιων τοίχων και αναχωμάτων. Αντίθετα, για τα soft shoreline συστήματα γίνεται χρήση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνικών όπως βλάστηση, κορμού ξύλων και επέκταση της αμμουδιάς.
2. Μετεγκατάσταση υποδομών: Οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αποθήκευσης μπορούν να μεταφερθούν σε υψηλότερα υψόμετρα. Έτσι θα μειωθεί ο κίνδυνος από παράκτιες πλημμύρες, ως αποτέλεσμα της διάβρωσης των ακτών.
3. Παραγωγή και μελέτη Μοντέλων Κλιματικών Ρίσκων: Απαραίτητη είναι η κατασκευή μοντέλων για την άνοδο της μέσης στάθμης της θάλασσας σύμφωνα με διαφορετικά σενάρια RCP για το κοντινό και μακρινό μέλλον. Καθώς και άλλων δεικτών στο παραλιακό περιβάλλον που θα μπορούν να επηρεάσουν τις υποδομές στη στεριά. Για παράδειγμα μελέτη της μεταβολής του ύψους κυμάτων από καταιγίδες. Αυτά τα μοντέλα θα δώσουν μια εικόνα για το μέλλον και πως μπορεί η επιχείρηση να προετοιμαστεί για να έχει τις λιγότερο αρνητικές συνέπειες τέτοιων συμβάντων.
4. Επισκευή και ανακατασκευή υποδομών: Οι επιχειρήσεις χρειάζεται να βελτιώσουν και να ανακατασκευάσουν τις υποδομές τους και να τις μετατρέψουν σε υποδομές που θα αντέχουν στην διάβρωση και δεν θα πλημμυρίζουν. Υπάρχουν αντλίες, που μια επιχείρηση μπορεί να επενδύσει, οι οποίες επιταχύνουν τη διαδικασία απομάκρυνσης του νερού από το κτίριο, απορροφώντας το νερό της πλημμύρας και απελευθερώνοντάς το πίσω στη θάλασσα.
5. Καινοτόμες τεχνολογίες: Εγκατάσταση αισθητήρων/καμερών σε διάφορα σημεία στην παράκτια ζώνη για την παρακολούθηση του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας. Με τη χρήση τέτοιων καινοτόμων τεχνολογικών μέσων μπορεί να υπάρχει μείωση του κινδύνου από έντονη πλημμύρα, λόγω της συνεχούς παρακολούθησης του επιπέδου της θάλασσας και έγκαιρης προειδοποίησης όταν ξεπερνάει ένα όριο. Τα δεδομένα που θα παραχθούν θα είναι χρήσιμα για μελλοντική πρόβλεψη των τοπικών συνθηκών και παραγωγής σχεδίων αντιμετώπισης.
6. Μείωση ανθρακικού αποτυπώματος: Οι μελλοντικές κλιματικές συνθήκες δεν είναι προκαθορισμένες ακόμα και μπορούν να μεταβληθούν. Μια επιχείρηση μπορεί να μειώσει τα αέρια του θερμοκηπίου που επηρεάζουν την μέση στάθμη της θάλασσας με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, δέσμευσης και αποθήκευσης των αερίων. Ως εκ τούτου η μέση στάθμη της θάλασσας μπορεί να αυξηθεί σε μικρότερο βαθμό απ’ ότι θα αυξανόταν αν θα γινόντουσαν τέτοιες ενέργειες.
7. Σχέδιο για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και ασφάλιση για το κλίμα: Κατά την διάρκεια έντονων πλημμυρικών φαινομένων πρέπει να υπάρχει πλάνο έκτακτης ανάγκης αλλά και ασφάλιση για φυσικές καταστροφές όπως είναι και η πλημμύρα, ώστε να μειωθεί η οικονομική επίπτωση τέτοιου κινδύνου.
Τα ανωτέρω στοιχεία, καταδεικνύουν την ανάγκη των επιχειρήσεων για χρήση αξιόπιστων εργαλείων διαχείρισης δεδομένων σχετικών με την Κλιματική Αλλαγή, λήψης αποφάσεων και κατάστρωσης Σχεδίων Δράσης, τα οποία αφενός οργανώνουν την πληροφορία με τρόπο δομημένο, συστηματικό και συνεργατικό, αφετέρου επιτρέπουν τη διενέργεια ελέγχου μελλοντικών σεναρίων για πιο αποτελεσματική διαχείριση των ζητημάτων (προσαρμογή και μετριασμό).
Στην E-ON INTEGRATION έχουμε τη δυνατότητα εξετάζουμε την εξέλιξη διάφορων κλιματικών μεταβλητών για όλα τα RCP σενάρια και για διάφορα χρονικά έτη, ιστορικά ή μελλοντικά. Με τη χρήση πορισμάτων αυτών μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που σχετίζονται με την επιχείρηση του εκάστοτε πελάτη και να συμπεριληφθούν στη χάραξη στρατηγικής για το μέλλον της επιχείρησης.