Οικονομικές καταστάσεις και Greenwashing

Οι οικονομικές καταστάσεις – και ειδικά το τμήμα ανάλυσης κινδύνων – θεωρούνται ανεπαρκείς όταν δεν περιλαμβάνουν κινδύνους από την κλιματική αλλαγή στον χρονικό ορίζοντα 2025-2050, για τους εξής ουσιαστικούς λόγους (λογιστικούς, κανονιστικούς και οικονομικούς):

Ο χρονικός ορίζοντας 2025-2050 είναι πλέον οικονομικά ουσιώδης

Το 2050 δεν είναι αφηρημένος πολιτικός στόχος, αλλά:

• το δεσμευτικό ορόσημο Net Zero της ΕΕ,

• το πλαίσιο βάσει του οποίου σχεδιάζονται πολιτικές, φόροι, απαγορεύσεις, επενδύσεις και χρηματοδοτήσεις ήδη από σήμερα.

  
  

Συνεπώς, οι κλιματικοί κίνδυνοι δεν ανήκουν στο “μακρινό μέλλον”, αλλά επηρεάζουν:

• ταμειακές ροές,

• κόστος κεφαλαίου,

• απομειώσεις περιουσιακών στοιχείων,

• βιωσιμότητα επιχειρηματικών μοντέλων ήδη στον τρέχοντα λογιστικό κύκλο.

Η μη αναφορά τους παραβιάζει την αρχή της ουσιώδους πληροφόρησης (materiality).

Τα παραπάνω συνδέονται ρητά με τα διεθνή πρότυπα οικονομικών αναφορών (IFRS  - IAS 1, IAS 36, IAS 37) 

Δηλώσεις περί Net Zero και πράσινης στρατηγικής ακούγονται εντυπωσιακές. Όμως χωρίς κόστος, προβλέψεις και επενδύσεις, παραμένουν κενά λόγια. Η βιώσιμη μετάβαση δεν είναι δωρεάν – και οι οικονομικές καταστάσεις οφείλουν να το δείχνουν.

Παραβίαση της αρχής της «εύλογης παρουσίασης» (true and fair view)

Σύμφωνα με τα ΔΠΧΑ (IFRS) και την ευρωπαϊκή λογιστική νομοθεσία:

Οι οικονομικές καταστάσεις πρέπει να παρουσιάζουν εύλογα την οικονομική θέση και τους κινδύνους της επιχείρησης.

Όταν:

• υπάρχουν γνωστοί μεταβατικοί κίνδυνοι (carbon pricing, κανονιστικές απαγορεύσεις, τεχνολογική απαξίωση),

• και φυσικοί κίνδυνοι (ακραία καιρικά φαινόμενα, ζημιές σε υποδομές, εφοδιαστική αλυσίδα),

αλλά δεν αναφέρονται, τότε η εικόνα δεν είναι πλήρης ούτε εύλογη.

Ασυνέπεια με παραδοχές που ήδη χρησιμοποιούνται στους αριθμούς

Πολύ συχνά οι αποσβέσεις, τα impairment tests, οι προβλέψεις (provisions), οι παραδοχές για ωφέλιμη ζωή παγίων ενσωματώνουν σιωπηρά κλιματικές παραδοχές, χωρίς να το δηλώνουν.

Παράδειγμα:  Αν ένα πάγιο:

• έχει λογιστική ζωή έως το 2045,

• αλλά θα καταστεί μη λειτουργικό πριν το 2035 λόγω πολιτικών απανθρακοποίησης,

και αυτό δεν αναφέρεται στην ανάλυση κινδύνων, τότε οι οικονομικές καταστάσεις είναι εσωτερικά ασυνεπείς.

Παράβλεψη μεταβατικών κινδύνων (transition risks)

Η περίοδος 2025-2050 περιλαμβάνει:

• αυστηρότερη τιμολόγηση άνθρακα,

• υποχρεωτικές επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες,

• απώλεια ανταγωνιστικότητας προϊόντων υψηλών εκπομπών,

• κίνδυνο stranded assets.

Η μη αναφορά αυτών υποεκτιμά τον επιχειρηματικό κίνδυνο και υπερεκτιμά τη μελλοντική κερδοφορία

Η ασυνέπεια μεταξύ αφήγησης και αριθμών είναι το πιο ξεκάθαρο σημάδι greenwashing. Πράσινη μετάβαση χωρίς αλλαγές σε αποσβέσεις, impairments ή business plans δεν υφίσταται. Οι αριθμοί, όχι τα λόγια, αποκαλύπτουν την αλήθεια.

Παράβλεψη φυσικών κινδύνων με οικονομικό αντίκτυπο

Οι φυσικοί κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής:

• αυξάνουν τα λειτουργικά κόστη,

• προκαλούν διακοπές λειτουργίας,

• αυξάνουν ασφαλιστικά κόστη ή οδηγούν σε μη ασφάλιση,

• μειώνουν την αξία περιουσιακών στοιχείων.

Αν δεν περιγράφονται οι αναγνώστες /  χρήστες των καταστάσεων δεν μπορούν να αξιολογήσουν τη βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Μη ευθυγράμμιση με το κανονιστικό και εποπτικό περιβάλλον

Οι εποπτικές αρχές, οι ελεγκτές και οι επενδυτές θεωρούν πλέον την κλιματική αλλαγή χρηματοοικονομικό κίνδυνο, όχι απλή ESG πληροφορία,  αναμένουν σαφή σύνδεση μεταξύ χρηματοοικονομικών καταστάσεων και δηλώσεων βιωσιμότητας / στρατηγικής Net Zero.

Η απουσία κλιματικών κινδύνων από την ανάλυση αυξάνει ελεγκτικό και νομικό κίνδυνο (audit & litigation risk).

Το Net Zero 2050 δημιουργεί υποχρέωση forward-looking πληροφόρησης

Από τη στιγμή που το Net Zero 2050 αποτελεί επίσημο πλαίσιο πολιτικής, και επηρεάζει την οικονομική πραγματικότητα, οι οικονομικές καταστάσεις οφείλουν να εξετάζουν κινδύνους πέραν του βραχυπρόθεσμου ορίζοντα.

Η μη αναφορά υποδηλώνει βραχυπρόθεσμη, μη ρεαλιστική αποτίμηση κινδύνων.

Οι οικονομικές καταστάσεις είναι ανεπαρκείς όταν το τμήμα ανάλυσης κινδύνων αγνοεί τους κλιματικούς κινδύνους 2025-2050, διότι το Net Zero 2050 αποτελεί δεσμευτικό οικονομικό ορόσημο που επηρεάζει ήδη τα περιουσιακά στοιχεία, τις ταμειακές ροές, το κόστος κεφαλαίου και τη βιωσιμότητα των επιχειρηματικών μοντέλων.

Greenwashing 

Το greenwashing στις οικονομικές καταστάσεις είναι πράγματι η ακριβώς αντίθετη – αλλά εξίσου προβληματική – συμπεριφορά από την πλήρη αποσιώπηση των κλιματικών κινδύνων. Αντί να «μην λέμε τίποτα», εδώ «τα λέμε όλα ωραία», χωρίς όμως να στηρίζονται σε πραγματικά οικονομικά δεδομένα.

Τι είναι το greenwashing στις οικονομικές καταστάσεις

Greenwashing υπάρχει όταν μια επιχείρηση:

• παρουσιάζει την έκθεσή της στην κλιματική αλλαγή ως αμελητέα ή πλήρως ελεγχόμενη,

• προβάλλει στόχους Net Zero ή «πράσινη στρατηγική»,

• χωρίς οι ισχυρισμοί αυτοί να αντικατοπτρίζονται:

  • στους αριθμούς,

  • στις λογιστικές παραδοχές,

  • στις προβλέψεις και στους κινδύνους.

Δηλαδή: θετική αφήγηση χωρίς οικονομική βάση.

Η υπερβολική αισιοδοξία στα σενάρια μετάβασης δημιουργεί ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Όταν αγνοούνται δυσμενή σενάρια, η εκτίμηση κινδύνου αλλοιώνεται. Και οι χρήστες των οικονομικών καταστάσεων οδηγούνται σε λάθος συμπεράσματα.

Πώς εμφανίζεται το greenwashing στην πράξη

«Net Zero 2050» χωρίς οικονομικό αποτύπωμα

Είναι συχνό φαινόμενο να δηλώνεται φιλόδοξος στόχος Net Zero, αλλά να μην αποτυπώνεται κανένα κόστος μετάβασης, να μην αναγνωρίζονται επενδύσεις, και να μην υπάρχει καμία πρόβλεψη (provision).

Αυτό είναι greenwashing, γιατί η μετάβαση έχει κόστος και ρίσκο.

Κλιματικοί κίνδυνοι παρουσιασμένοι ως «μη ουσιώδεις»

Όταν η ανάλυση κινδύνων αναφέρει την κλιματική αλλαγή μόνο γενικά, καταλήγει πάντα ότι «δεν αναμένεται σημαντική επίπτωση», χωρίς ποσοτικά στοιχεία ή σενάρια, τότε υποβαθμίζεται σκόπιμα ένας γνωστός οικονομικός κίνδυνος.

Ασυνέπεια μεταξύ αφήγησης και αριθμών

Ως κλασικό παράδειγμα αναφέρεται η «επιτάχυνση πράσινης μετάβασης», αλλά οι αποσβέσεις παγίων παραμένουν αμετάβλητες, δεν εξετάζονται impairments, δεν αλλάζουν τα business plans.

Οι οικονομικές καταστάσεις δεν στηρίζουν την πράσινη αφήγηση.

Υπερβολική αισιοδοξία στα σενάρια

Greenwashing υπάρχει όταν χρησιμοποιούνται αισιόδοξα σενάρια μετάβασης, αγνοούνται δυσμενή ή ρεαλιστικά σενάρια (carbon price, bans, φυσικές ζημιές), παρουσιάζεται η προσαρμογή ως «εύκολη και χωρίς κινδύνους».  Αυτό αλλοιώνει την εκτίμηση κινδύνου.

Γιατί το greenwashing είναι εξίσου σοβαρό με την αποσιώπηση

Και οι δύο πρακτικές (greenwashing – αποσιώπηση) παραπλανούν τους χρήστες των οικονομικών καταστάσεων, υπονομεύουν την αρχή της ουσιώδους πληροφόρησης, αυξάνουν νομικό και ελεγκτικό κίνδυνο.

 Η διαφορά: Η αποσιώπηση κρύβει τον κίνδυνο. Το greenwashing τον ωραιοποιεί.

Το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο: μη αξιόπιστη εικόνα.

Ο ελεγκτής δεν πείθεται από ωραίες δηλώσεις ESG. Αναζητά αποτύπωμα σε CAPEX, OPEX, προβλέψεις και ταμειακές ροές.Όταν υπάρχουν μόνο λόγια και όχι αριθμοί, το greenwashing αποκαλύπτεται.

Πώς ξεχωρίζει ο ελεγκτής το greenwashing

Ο ελεγκτής το εντοπίζει όταν υπάρχουν φιλόδοξες ESG δηλώσεις, αλλά δεν υπάρχει καμία αντανάκλαση: σε CAPEX, σε OPEX, σε impairments, σε προβλέψεις ή ταμειακές ροές.

Δηλαδή, λόγια χωρίς αριθμούς. Το greenwashing στις οικονομικές καταστάσεις συνίσταται στην παρουσίαση μιας αισιόδοξης και καθησυχαστικής εικόνας για τους κλιματικούς κινδύνους και τη μετάβαση στο Net Zero, χωρίς οι δηλώσεις αυτές να υποστηρίζονται από λογιστικές παραδοχές, προβλέψεις ή χρηματοοικονομικές επιπτώσεις, οδηγώντας σε εξίσου παραπλανητική εικόνα με την πλήρη αποσιώπηση των κινδύνων.