Σύμφωνα με το World Economic Forum που συντάσσει ετησίως το Global Risks Report, οι κίνδυνοι Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής είναι αυτοί που εμφανίζονται στις πρώτες θέσεις, αλλά και με τις πλέον περίπλοκες συσχετίσεις μεταξύ τους, σύμφωνα με την πιθανότητα να συμβούν (Likelihood) και τη σοβαρότητα των επιπτώσεων που θα έχουν (Impact) σε επίπεδο κοινωνιών αλλά και επιχειρήσεων.
Πέραν των παραπάνω προσεγγίσεων, υπάρχει φυσικά και το ενδιαφέρον για πιο «χειροπιαστές» και ευρύτερα κοινοποιήσιμες πληροφορίες, που μέχρι σήμερα έχουμε συνηθίσει να τις βλέπουμε στα Corporate Social Responsibility Reports ή και στα ESG reports. Και αυτά, αποτελούν πεδία ενδιαφέροντος και αναφοράς.
Η διαδικασία εκτίμησης κινδύνων ακολουθεί τις στοιχειώδεις αρχές αξιολόγησης κινδύνων και συνήθως γίνεται με χρήση ευρέως αποδεκτών τεχνικών προσδιορισμού επιχειρησιακών κινδύνων. Περιλαμβάνει δηλαδή τον προσδιορισμό της πιθανότητας οι δραστηριότητες ενός οργανισμού να προκαλέσουν βλάβη στο περιβάλλον ή να συμβάλλουν στο φαινόμενο της Κλιματικής Αλλαγής καθώς και τον προσδιορισμό των επιπτώσεων τους. Οι επιπτώσεις εκτιμώνται είτε σε οικονομικούς είτε σε τεχνικούς όρους και αφορούν τον αντίκτυπο του κάθε κινδύνου αφενός για το Περιβάλλον αφετέρου για τον ίδιο τον οργανισμό.
Οι κίνδυνοι Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής είναι αυτοί που εμφανίζονται στις πρώτες θέσεις, αλλά και με τις πλέον περίπλοκες συσχετίσεις μεταξύ τους. [Πηγή: World Economic Forum, Globar Risks Report 2020]
Όσον αφορά τους κινδύνους λόγω Κλιματικής Αλλαγής, ακολουθείται μια παρόμοια λογική για την αξιολόγηση των κινδύνων που μπορεί να επιφέρει η Κλιματική Αλλαγή στη δραστηριότητα ενός οργανισμού. Οι ευρείες κατηγορίες κινδύνων στην περίπτωση αυτή είναι οι “φυσικοί κίνδυνοι” και οι “μεταβατικοί κίνδυνοι”.
Οι φυσικοί κίνδυνοι αφορούν αρνητικές συνέπειες λόγω αλλαγής καιρικών συνθηκών, εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων, χρόνιων αλλαγών στη γεωμορφολογία των περιβάλλοντος χώρου που δραστηριοποιείται μια επιχείρηση κ.ο.κ.
Οι μεταβατικοί κίνδυνοι είναι οι έμμεσες επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην επιχειρησιακή δραστηριότητα. Για παράδειγμα, η ανάγκη μετάβασης σε καθαρότερες/πράσινες τεχνολογίες, η μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα Περιβάλλοντος, οι αλλαγές στη νομοθεσία για εκπομπές αερίων ρύπων μέσω επιβολής προστίμων και ορίων, η επιβολή του “Φόρου Άνθρακα” (Carbon taxation) αποτελούν μεταξύ άλλων περιοχές που μπορεί να δημιουργήσουν οικονομικά ρίσκα για ένα οργανισμό.
Αξίζει όμως να σημειωθεί εδώ ότι η Κλιματική Αλλαγή, εκτός από τους κινδύνους που εγκυμονεί, μπορεί να επιφέρει και θετικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων και να δημιουργήσει ευκαιρίες. Για παράδειγμα, το λιώσιμο των πάγων σε στεριά και θάλασσα μπορεί να αποτελεί ευκαιρία για τη διεθνή ναυσιπλοΐα διότι θα δημιουργηθούν νέες θαλάσσιες διαδρομές (routes), που στο παρελθόν δεν ήταν διαθέσιμες, καθώς και για τη γεωργία διότι αυξάνεται η επιφάνεια της καλλιεργήσιμης γης. Ήδη διαφαίνεται η διευρυμένη χρησιμότητα του Βόρειου Παγωμένου Ωκεανού στην ναυσιπλοΐα από Κίνα προς Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, ως αντιστάθμιση των ήδη γνωστών διαδρομών μέσω της διώρυγας του Σουέζ [1], ως και η αξιοποίηση της Σιβηρίας στις καλλιέργειες [2]. Επίσης, η αύξηση της θερμοκρασίας για κάποιες περιοχές του πλανήτη μπορεί να συνεπάγεται αύξηση σε ζήτηση κάποιων προϊόντων και υπηρεσιών (π.χ. αγορά κλιματιστικών).
Γενικά, τα στάδια που ακολουθούνται για την εκτίμηση των κινδύνων (και ευκαιριών) Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής είναι:
ο εντοπισμός πιθανών δραστηριοτήτων κατά μήκος της αλυσίδας αξίας ενός οργανισμού που μπορούν να επιφέρουν βλάβες στο Περιβάλλον ή που ενδέχεται να επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα από την Κλιματική Αλλαγή
η αξιολόγηση (εκτίμηση) της βλάβης που μπορεί να προκαλέσουν
ο προσδιορισμός της πιθανότητα εμφάνισης κινδύνων
ο προσδιορισμός ενεργειών μετριασμού των κινδύνων αυτών
η καταγραφή των αποτελεσμάτων αξιολόγησης
η χρήση δεικτών απόδοσης, μετρικών και άλλων στοιχείων παρακολούθησης της εξέλιξης του
η επανεξέταση της αξιολόγησης σε τακτά χρονικά διαστήματα
Δείτε με ένα κλικ την πρόταση μας για ποσοστικοποίηση και διαχείριση κινδύνων
Τα ευρήματα της αξιολόγησης κινδύνων συχνά αποτελούν πληροφορίες που αναφέρονται στις ετήσιες εκθέσεις και στους απολογισμούς των επιχειρήσεων στο πλαίσιο της δημοσιοποίησης χρηματοοικονομικών και μη χρηματοοικονομικών στοιχείων. Γενικά υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, επενδυτές, πελάτες και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς για την παρουσίαση κινδύνων και ευκαιριών περιβάλλοντος και κλιματικής αλλαγής ως απόδειξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και βιωσιμότητας των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης. Τόσο η Οδηγία για μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση (Non-Financial Reporting Directive - NFRD) της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και η κατευθυντήρια γραμμή TCFD (Task Force on Climate-related Financial Disclosures) σχετικά με την υποβολή πληροφοριών που αφορούν το κλίμα, πρέπει να «πατήσουν» πάνω σε ποσοτικοποίηση των κινδύνων. Επίσης, συνιστούν, στο βαθμό που είναι εφικτό, τον έλεγχο μελλοντικών σεναρίων που αφορούν τις κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις και την προβολή των κινδύνων/ευκαιριών στο μέλλον λαμβάνοντας υπόψη και τη στρατηγική του εκάστοτε οργανισμού.
Η μεταβολή της θερμοκρασίας σύμφωνα με τα Representative Concentration Pathways (RCPs) σενάρια που λαμβάνουν υπόψη κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις (πχ. πληθυσμός του πλανήτη, χρήση Ανα-νεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ανάπτυξη τεχνολογιών φιλικών προς τον περιβάλλον, κατανάλωση ορυκτών καυσίμων κλπ.).
Σε ένα business as usual σενάριο (RCP 8.5), η αύξηση της θερμοκρασίας με βάση τα μοντέλα μπορεί να φτάσει τους 1.5 μέχρι 1.8°C το 2040, και τους 5°C το 2100.
[Πηγή: IPPC (2013); Knutti, R. and Sedláček, J. (2013)]
Για την εκτίμηση των κινδύνων στο μέλλον με βάση τις εξελίξεις της Κλιματικής Αλλαγής μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα διαφορετικά σενάρια Representative Concentration Pathways (RCPs) [3,4], τα οποία ουσιαστικά λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στον πλανήτη και ανάλογα με την πορεία των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου μοντελοποιούν την εξέλιξη του κλίματος και εκτιμούν τις αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η Κλιματική Αλλαγή (βλ. σχήμα).
Σε επιχειρησιακό επίπεδο, οι δύο κατευθυντήριες οδηγίες NFRD και TCFD προτείνουν το έλεγχο δύο σεναρίων για τη διερεύνηση του πως η Κλιματική Αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τις δραστηριότητες ενός οργανισμού: ένα αισιόδοξο και ένα μέτριο ως προς τις συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου και την εξέλιξη της Κλιματικής Αλλαγής [5], όπως:
α) RCP2.6 το οποίο προβλέπει άνοδο θερμοκρασίας <2 βαθμών C, και,
β) RCP4.5 το οποίο προβλέπει άνοδο θερμοκρασίας >2 βαθμών C.
Έτσι, τα προϊόντα των μοντέλων, δηλαδή οι προβλέψεις σχετικές με τις μεταβολές, συνεξετάζονται με τα λοιπά επιχειρησιακά στοιχεία της ενδιαφερόμενης επιχείρησης έτσι ώστε να γίνει καταγραφή, ποσοτικοποίηση και ιεράρχηση άμεσων και έμμεσων, φυσικών και μεταβατικών κινδύνων/ευκαιριών που μπορεί να αντιμετωπισθούν στο μέλλον.
Τελικά, ο συνδυασμός παρουσίασης στοιχείων της περιόδου αναφοράς και της προβολής των στοιχείων αυτών στο μέλλον παρουσιάζει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της Βιωσιμότητας μιας επιχείρησης και πως αυτή συνεισφέρει στους παγκόσμιους στόχους μετριασμού των περιβαλλοντικών προβλημάτων και της κλιματικής αλλαγής αλλά και πως η ίδια έχει θωρακιστεί απέναντι σε κινδύνους που ενδέχεται να εμφανιστούν μεσο-μακροχρόνια.
[3] IPCC, 2013: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1535 pp. [4] Knutti, R., Sedláček, J. Robustness and uncertainties in the new CMIP5 climate model projections. Nature Clim Change 3, 369–373 (2013). https://doi.org/10.1038/nclimate1716